Club de lectura: Nada se opone a la noche, de Delphine de Vigan

Compartida tamén por todas foi a sensación de que o inicio da novela resulta un pouco divagador, e mesmo transmite a imaxe dunha vida ideal, a dunha familia economicamente ben situada e en boas relacións co seu medio. Aínda así, pouco a pouco empezan a xurdir notas discordantes, sobre todo relacionadas con Liane e Georges, a avoa e o avó de Delphine. Desde unha perspectiva actual, Liane pode parecer unha nai un tanto descoidada, que gañaba diñeiro facendo posar ás súas fillas para campañas publicitarias e cerraba os ollos cando lle interesaba. Xusto aquí, de fondo, xurdiunos unha das primeiras cuestións de calado, que tiña que ver co peso que cargan os fillos polas accións dos seus pais, sempre unido sen separación posible ao sentimento de culpa e á desacougante pregunta «a quen pertencen os fillos?». Ao fío disto, mencionouse a obra Los armarios vacíos, de Annie Ernaux.

Pero a que máis destaca é a figura do pai, Georges, ese incómodo centro de todo, persoa de éxito dentro da burguesía bohemia da que forma parte, sorprendentemente, até o final. Aínda sen ser o núcleo da narración, Georges vai crecendo pouco a pouco, influíndo de forma devastadora nas súas fillas, o que nos dá unha idea final do tipo de home que é. Xusto nesa confluencia de desexo e exercicio de poder é onde situamos todas o nacemento inevitable da decadencia da familia, aínda sen entrarmos en cuestións psicoxenealóxicas. Moito debatemos sobre modelos: os pais como modelo de amor, a familia, a sociedade, etc., incluso o modelo do país, dese ambiente cultural no que triunfaron galáns como Serge Gainsbourg ou Gabriel Matzneff (caso do que fala Vanessa Springora en El consentimiento), no que o incesto e o estupro, en determinados ámbitos e tempos, semellaban simples tabús que vencer. E viñéronnos á cabeza outros casos e os diversos tratamentos mediáticos que recibiron.

Porén, o gran tema presente desde a primeira páxina é a enfermidade mental, neste caso a da nai da narradora, retratada coa distancia suficiente para que a novela non resulte nin un axuste de contas nin unha exhibición de vitimismo. Lucile comparece como un ser humano complexo, manipulada ao antollo pola nai e o pai desde a infancia, que se deixa levar polas veleidades do seu tempo, trata de atopar o seu sitio e finalmente intenta cambiar de rumbo, se ben manténdose sempre dentro dos inamovibles termos familiares. Toda a peripecia vital deste personaxe transmitiunos momentos de gran tensión emocional, desde esa nenez guiada caprichosamente por Georges e Liane, pasando polos turbulentos anos sesenta, con todo o desfile de comunas, amor libre e drogas, até chegar á amarga resaca do deterioro da saúde mental. Lucile, tan chea de contradicións que nos resultaba escura e amarga, coa frustración de verse xa destruída, aínda é capaz dun último acto en certa maneira poético. E se nun principio dubidamos sobre se era amor ou simplemente aceptación por parte da autora, percibimos un intenso afecto de filla na maneira que tivo de desenvolver a súa nai como personaxe, que mostra (nisto tamén houbo acordo) esa capacidade que mencionamos nalgún outro encontro: a de ver a muller que era súa nai. Aquí, apareceron as mencións aos títulos Sola, de Carlota Gurt, Las madres no, de Katixa Agirre, e Canción dulce, de Leila Slimani.

Interesáronnos tamén as razóns das moitas irmás de Lucile, que sempre tiveron unha relación ambivalente coa doente, pois no fondo o que non variaba era a lealdade cos pais, que así puideron manter o seu estilo de vida cun nutrido público até o final. Fronte ao preocupante deterioro da saúde mental de Lucile, aos riscos vividos polas súas dúas fillas en todas e cada unha das súas crises, chocáronnos as reunións de todos na casa de Pierremont para celebracións e banquetes, sempre respectando os «simpáticos» rituais establecidos. Tras desa fachada de familia animada, triunfadora, acolledora dos aflixidos, respectuosa cos intereses dos fillos, agóchase unha estrutura de órbitas concéntricas arredor do pai, poboadas todas elas por fillas e fillos con historias de dor e insatisfacción en diferentes graos, que van desde os suicidios e a enfermidade mental, pasando polo odio declarado de Justine e outros, ás estrañas reaccións (Medo? Vergoña?) de Violette.

Comentamos tamén, un pouco de pasada, como no pano de fondo aparecen os cambios históricos vividos na Francia da segunda metade do século XX, desde os anos turbios da ocupación nazi (onde Georges empeza a sobresaír, indicio dunha posición política que despois se fai un pouco máis explícita), pasando polos plácidos anos cincuenta e sesenta, as revoltas e cambios do sesenta e oito e os setenta, e a volta á orde coa chegada de Mitterrand, que Lucile vía con esperanza, como se lle garantise a saída do seu pesadelo vital. Eses cambios de actitudes e de mentalidades, que lemos reflectidos nos membros da familia, servíronnos para ver con maior profundidade a traxectoria completa da nai de Delphine, a dimensión verdadeira da noite á que alude o título.

Antes de chegar ao final dun encontro tan intenso até puidemos espremer un pouco máis a novela, e tiramos dela unha morea de cuestións non resoltas que nos chamaron a atención: Foi escrita como curación polo exercicio da mentira? É realmente un libro esperanzador? Que pasa con Gabriel, o pai de Delphine? Cal foi o seu papel en todo isto? Por que, se só aparecía moi en terceiro plano, nos resultou inquietante? E a casete gravada por Georges nos seus últimos anos na que falaba da súa sexualidade? Por que a fixo desaparecer Violette? Que hai desa outra forma de violencia que descubriron Delphine e Manon na casa de Gabriel, o seu pai? Que pasa, en fin, con todo o que a autora non contou?

Mencionouse a seguinte entrevista á autora (só en francés), que completa Adela con esta entrevista. Anexo tamén o artigo «El portazo de Nora», escrito por ela, do que a nosa compañeira nos falou xa na primeira sesión e que agora nos fixo chegar.

A próxima sesión será ás 20.00 do martes 13 de decembro, e falaremos sobre a novela O verán que miña nai tivo os ollos verdes, de Tatiana Țîbuleac, na que, para sandar, un fillo intenta revivir o último verán pasado coa súa nai. Esperamos que vos estea resultando interesante esta lectura.

 A actividade conta co apoio do Concello de Santiago de Compostela.